احتمالاً برای همه‌ی شما پیش آمده که وقتی درگیر بازی موردعلاقه‌تان هستید، زمان و مکان را فراموش کنید و متوجه اتفاقاتی که در اطرافتان رخ می‌دهد نباشید. آیا واکنشهای شما در زمان بازی با واکنشهای حین درس خواندن، کار کردن و انجام فعالیت‌های عادی یکی است؟ پاسخ قطعاً منفی است. راستی چه می‌شد اگر افراد آن شور و هیجانی را که موقع بازی کردن دارند، در زمان انجام فعالیت‌های جدی‌تر مثل یادگیری مباحث درسی و یا کارکردن هم داشته باشند؟! این خلاصه‌ای از یک نوع استراتژی خاص به نام «گیمیفیکیشن» می‌باشد. تکنیکی که به کمک آن می‌توان خوبی‌های دنیای بازی و فان را به دنیای غیربازی و جدی اضافه کرد. اخیراً گیمیفیکیشن وارد بخش‌های مختلفی از زندگی افراد شده است که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به بازاریابی، آموزش، استخدام، سیاست و … اشاره کرد. امروز در این مقاله از سایت آموزشی آن آکادمی راجع‌به کاربرد گیمیفیکیشن در آموزش الکترونیکی صحبت خواهیم کرد.
گیمیفیکیشن چیست؟
گیمیفیکیشن (Gamification)، به‌معنای استفاده از نحوه‌ی بازی‌سازی و مکانیسم در زمینه‌های غیربازی می‌باشد. از طریق گیمیفیکیشن، وظایف کسل کننده و دشوار جذاب می‌شود و به وظایف موردعلاقه و ساده تبدیل می‌شوند. همچنین با استفاده از قوانین بازی، شرایط کاری بهبود می‌یابد و مشارکت، تعامل و رقابت در فضاهای جدی افزایش خواهد یافت. درحال‌حاضر، بیش‌ترین کاربرد گیمیفیکیشن در ایران در زمینه‌ی تبلیغات و مارکتینگ می‌باشد. در واقع به‌کارگیری این استراتژی، احساسات مثبتی در مشتریان ایجاد می‌کند و از این طریق، منجر به فروش محصولات و ارائه‌ی خدمات بهتر برای آن‌ها خواهد شد. اما مدت زیادی است که گیمیفیکیشن در آموزش الکترونیک و صنعت یادگیری نیز کاربرد دارد. استفاده از گیمیفیکیشن در آموزش الکترونیکی، به فراگیران انگیزه‌ی لازم برای یادگیری و تکمیل دور‌ه‌هایی که در آن‌ها شرکت کرده‌اند را می‌دهد. به‌کارگیری المان‌های بازی در این روش، حس رقابت و کنجکاوی میان فراگیران را افزایش می‌دهد و موجب پیشرفت در آموزش خواهد شد.
تاثیر گیمیفیکیشن در آموزش الکترونیکی
گیمیفیکیشن در آموزش الکترونیکی به‌عنوان یک ابزار قدرتمند برای یادگیری به‌حساب می‌آید. چرا که شاگردان را به تعامل بیش‌تر تشویق می‌کند. یادگیری در این روش، معمولاً با تکرار بازی اتفاق می‌افتد. به این ترتیب که یک شیوه‌ی یادگیری شخصی درست می‌کند و باعث می‌شود تا بازیکن‌ها تجربه‌ی بازی‌کاری خود را منعکس کنند و حتی رفتار خود را بر اساس آن انعکاس‌ها تغییر دهند. یکی از بهترین مکانیزم‌هایی که برای کمک به یادگیری افراد به‌کار می‌رود، مشارکت و تعامل می‌باشد. زمانی‌که یک شاگرد وارد تعامل با موضوعات مختلف مثل تعامل با همکلاسی‌ها و یا تعامل با محتوای آموزشی می‌شود، احتمال یادگیری او بالاتر خواهد رفت. اگر شاگرد تعامل نکند و موقع درس در حال خیال‌پردازی باشد و بیرون از پنجره‌ی کلاس را نگاه کند یا به‌هر شکلی به معلمش توجه نکند، بسیار بعید است که بتواند چیزی یاد بگیرد. کل گیمیفیکیشن و تعامل به سطوح شناختی و احساسی مربوط می‌شود.
مزایای استفاده از گیمیفیکیشن در آموزش الکترونیکی
استفاده از گیمیفیکیشن در آموزش الکترونیکی، مزایای بسیار زیادی دارد. بازی‌ها در هر طبقه و نوعی که باشند، باعث افزایش انگیزه در فرد آموزش بیننده خواهد شد. خب همان‌طور که واقف هستید، انگیزه هم به‌عنوان یک عنصر بسیار مهم در آموزش می‌باشد و اهمیت آن به حدی است که در هیچ صنعت دیگری این عامل، تا این اندازه مهم نیست. در کل، به‌کارگیری گیمیفیکیشن یا همان بازی‌کاری در آموزش مجازی باعث می‌شود که یادگیری برای شاگردان جذاب و لذت بخش باشد. به‌طوری‌که دانش‌پذیران را مایل به بازگشت به دورههای آموزشی که در آن بودند، می‌سازد. در ادامه برخی از مهم‌ترین مزایای استفاده از گیمیفیکیشن در زمینه‌ی آموزش مجازی و آنلاین را بررسی خواهیم کرد.
همچنین بخوانید: آشنایی با استراتژی میکرولرنینگ و مزایا و معایب آن
۱. کمک به یادگیری
گیمیفیکیشن‌ها معمولاً طوری طراحی می‌شوند که در آن بازی‌ها چندبار تکرار شوند. پلتفرم‌های گیمیفیکشن باعث می‌شوند که فرد بدون اینکه خسته شود، یک بازی را چندین بار انجام دهد. در واقع، خود این تکرار به یادگیری کمک می‌کند. هرچقدر که شاگرد مدت‌زمان بیش‌تری بر روی محتوا تمرکز داشته باشد و ذهن خود را درگیر آن سازد، مهارت‌ها و دانش وی در رابطه با آن نیز بیش‌تر رشد خواهد کرد. پس همان‌طور که متوجه شدید، استفاده از گیمیفیکیشن در آموزش الکترونیکی تا حد زیادی موجب کیفیت یادگیری خواهد شد.
۲. گیمیفیکیشن در آموزش الکترونیکی و شخصی‌سازی آموزش
گیمیفیکیشن یا بازی‌کاری یک تجربه‌ی کاملاً شخصی است. یعنی سرعت بازی و میزان تعامل‌ها به سرعت پیشرفت شاگرد بستگی دارد. اگر یک گیمیفیکیشن خوب طراحی شود، بازی‌ها و تعامل‌های هر فرد کمابیش با بقیه متفاوت می‌شود. هرکسی ممکن است یک استراتژی متفاوت را امتحان کند و یا یک زمینه‌ی متفاوت را بررسی کند. یا حتی دیرتر یا زودتر از یک شاگرد دیگر با موانع روبرو شود. درواقع، با استفاده از گیمیفیکیشن در آموزش الکترونیکی، نوعی شخصی‌سازی انجام می‌شود که خودهدایتی را نیز تقویت می‌کند و به فرد کمک می‌کند تا با استفاده از یک مسیر یادگیری متفاوت به تسلط روی موقعیت یادگیری برسد. چنانچه فرآیند یادگیری بر اساس یک بازی‌کاری که خوب طراحی شده، اتفاق بیافتد، با سرعت خوبی پیش می‌رود و به شاگرد اجازه می‌دهد تا اکتشاف کند و انگیزه‌ی کافی برای حفظ شاگرد در کلاس آنلاین را فراهم می‌کند.
۳. تقویت تفکر انعکاسی
یکی دیگر از جنبه‌های بسیار جالب استفاده از گیمیفیکیشن در آموزش الکترونیکی، تقویت تفکر انعکاسی است. تفکر انعکاسی (Reflective Thinking)، به معنای داشتن تصویر بزرگ‌تری از یک موضوع خاص و درک تمام پیامدهای آن می‌باشد. با کمک گیمیفیکیشن، فراگیران معمولاً کارهایی را که درست و یا اشتباه انجام دادند را منعکس می‌کنند. خب معمولاً انعکاس‌ها هم نتیجه‌ی مشارکت‌ها هستند. این انعکاس‌ها در کنار بازخوردهایی که توسط جواب‌های اشتباه به دست می‌آیند، فرد را به سمت جواب درست نهایی پیش می‌برند. در واقع، بازیکنان زمانی را به کار ذهنی برای رفع اشتباهات اختصاص می‌دهند و در واقع روی حرکت‌های صحیح سرمایه‌گذاری می‌کنند. بنابراین اگر یادگیری با گیمیفیکیشن همراه شود، این انعکاس‌ها بیش‌تر خواهند شد. چرا که بازیکن می‌خواهد که در آینده بهتر عمل کند و یا برنده شود. بنابراین انرژی بیش‌تری را روی تفکر شناختی صرف خواهد کرد. حتی وقتی‌که بازی نمی‌کند.
درباره تفکر انعکاسی بیش‌تر بخوانید.
۴. گیمیفیکیشن در آموزش الکترونیکی و تحول در سیستم نمره‌دهی
از دیگر مزایای استفاده از گیمیفیکیشن در آموزش الکترونیکی، می‌توان به تحول در سیستم نمره‌دهی اشاره کرد. سیستم نوین آموزشی LMS، به این صورت است که اگر دانش‌پذیران تمرینی را به درستی انجام دهند، یک امتیاز مثبت می‌گیرند و اگر چند تمرین را اشتباه حل کنند، امتیاز منفی می‌گیرند. به این ترتیب، عکس فراگیرانی که موفق به کسب نمرات برتر در طی دوره شده‌اند، در سامانه‌ی آموزش مجازی نمایش داده خواهد شد. در واقع در این روش نمرات دانش‌پذیران بر حسب امتیازاتی که تا انتها کسب کرده‌اند، محاسبه می‌شود. جالب است بدانید که پروفسور شلدون، استاد دانشگاه ایدیانا، در دورههای آموزشی خود از گیمیفیکیشن استفاده می‌کرد و به این روش نمرات دانشجویانش را محاسبه می‌کرد. مسلماً هر آزمونی که برای آن پاداش درنظر گرفته شود، دیگر دلهره‌آور نخواهد بود. این موضوع باعث می‌شد تا فراگیران مهارت و تجربه‌ی بیش‌تری کسب کنند و صرفا دروس را به صورت تئوری نیاموزند.
برای آشنایی بیش‌تر با سیستم مدیریت آموزش مجازی (LMS) کلیک کنید.
۵. بالا رفتن حس رقابت
یکی دیگر از مزایای مهم گیمیفیکیشن در آموزش الکترونیکی، افزایش حس رقابت‌پذیریِ میان افراد شرکت‌کننده در کلاس‌های آنلاین می‌باشد. همان‌طور که در بخش قبلی هم اشاره شد، فراگیران پس از برگزاری آزمون‌های الکترونیک امتیازاتی دریافت می‌کنند و در نهایت نفرات برتر پاداش می‌گیرند. پژوهشگران دریافته‌اند که برگزاری آزمون‌ها به شکل مسابقه به فراگیران انگیزه‌ی بیش‌تری می‌دهد و موجب افزایش رقابت در بین آن‌ها می‌شود.
سخن آخر
در این مقاله از آکادمی آموزش آنلاین آن آکادمی به بررسی کاربرد گیمیفیکیشن در آموزش الکترونیکی صحبت کردیم و مزایای آن را بررسی کردیم. همان‌طور که دیدید بکارگیری این استراتژی در آموزش آنلاین موجب بهبود یادگیری می‌شود. یعنی ترکیبی از مفاهیم تعامل، بازی‌های مکرر، شخصی‌سازی فرآیند و انعکاس به یادگیری منتهی می‌شوند. در حال حاضر، در طراحی دورههای آموزشی باکیفیت در اکثر کشورهای پیشرفته از بازی‌کاری یا گیمیفیکیشن استفاده می‌شود. نه فقط به این دلیل که به فرد انگیزه می‌دهد. بلکه به این خاطر که به شکل قدرتمند و موثری یادگیری را تقویت می‌کند! آن آکادمی، یک آکادمی آنلاین با تمرکز بر آموزش‌های تخصصی، کاربردی و ویژه می‌باشد که در پی آن است تا بستری را برای فعالان حوزه‌های مختلف فراهم آورد تا آن‌ها را به سمت یک حرکت اقتصادی، اجتماعی و حل مسائل پیچیده‌تر سوق دهد.
